W sprawach karnych sąd orzeka grzywnę w stawkach dziennych. Czy jeżeli kara grzywny wynosi 30 stawek dziennych po 30 zł, to oznacza że musimy przez 30 dni wpłacać po 30 zł? W niniejszym wpisie powiemy sobie o karze grzywny, a także o tym, co zrobić jeśli nie dysponujemy środkami nas na jej bezzwłoczną zapłatę. Zwrócimy też uwagę na koszty sądowe, a w zasadzie, to co możemy zrobić jeśli nie stać nas na ich poniesienie.
Grzywna.
Na początku kilka słów o karze grzywny. Przepis, stanowiący o grzywnie, to art. 33 kodeksu karnego:
§ 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540.
§ 2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej w art. 32 pkt 3, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.
§ 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych.
Już po pobieżnym spojrzeniu na ww. artykuł można wyciągnąć kilka wniosków:
- sądy wymierzając grzywnę ustalają ilość stawek dziennych oraz wysokość tych stawek;
- najmniejsza możliwa grzywna wynosi w sumie 100,00 zł (10 stawek dziennych po 10,00 zł);
- najwyższa możliwa grzywna wynosi w sumie 1.080.000,00 zł (540 stawek dziennych po 2.000,00 zł);
Pytanie, które się nasuwa – w jaki zatem sposób zapłacić tak wymierzoną grzywnę? W praktyce wygląda to tak, że z sądu przychodzi wezwanie do uiszczenia grzywny, w którym jest podana kwota stanowiąca iloczyn stawek dziennych oraz ich wysokości. Nie otrzymamy zatem wezwania do zapłaty np. 10 stawek dziennych po 50,00 zł, tylko wezwanie do zapłaty 500,00 zł.
Po co w takim razie tak kombinować? Najkrócej mówiąc uważa się, że tak jest sprawiedliwiej. Wymierzając ilość stawek dziennych sąd rozstrzyga o surowości kary, natomiast ustalając wysokość stawki dziennej, sąd ocenia dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
Wszystko w porządku, ale czym zatem różni się orzeczenie 20 stawek po 10,00 zł, od wymierzenia 10 stawek po 20,00 zł. Pozornie niczym – do zapłaty w obu przypadkach mamy dokładnie taką samą kwotę. Różnica zrobi się jednak widoczna jeżeli nie wykonamy kary, czyli nie zapłacimy grzywny. W takim przypadku sąd zamieni grzywnę na prace społecznie użyteczne lub karę pozbawienia wolności. Dla takiej zamiany kar, sposób orzeczenia grzywny ma kapitalne znacznie, albowiem karę grzywny na karę pozbawienia wolności zamienia się w taki sposób, że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny. Oznacza to, że w przypadku 20 stawek po 10,00 zł, możemy się spodziewać 10 dni pozbawienia wolności. Natomiast jeżeli sąd orzeknie 10 stawek po 20,00 zł, to w przypadku nieuiszczenia grzywny czeka nas 5 dni pozbawienia wolności. W przypadku prac społecznie użytecznych sąd zamienia 10 stawek dziennych na miesiąc prac społecznych, z zaokrągleniem w górę, do pełnego miesiąca.
Rozłożenie na raty grzywny.
Jak widać we wcześniejszej części niniejszego wpisu – grzywna może być bardzo wysoka, nawet przekraczająca milion złotych. Może się zatem zdarzyć tak, że nie jesteśmy w stanie wpłacić grzywny bezpośrednio po uprawomocnieniu się wyroku. W takim przypadku z pomocą przychodzi nam art. 49 kodeksu karnego wykonawczego. Na podstawie niniejszego przepisu sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający 1 roku. Aby uzyskać takie rozstrzygnięcie musimy złożyć wniosek, w którym wykażemy, że natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla nas lub naszej rodziny zbyt ciężkie skutki. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może rozłożyć grzywnę na raty – nawet na okres 3 lat.
Tak jak zostało wspomniane powyżej, aby uzyskać rozłożenie grzywny na raty powinniśmy złożyć wniosek, w którym opiszemy naszą sytuację materialną. Warto w takim wniosku posłużyć się dowodami, czyli np. umową kredytu, który spłacamy, zaświadczeniem o uzyskiwanych zarobkach, dokumentacją medyczną – jeśli nie podejmujemy pracy na skutek problemów zdrowotnych. Na postanowienie, w którym sąd rozpozna nasz wniosek możemy złożyć zażalenie. Należy również pamiętać, że wniosek można złożyć nawet po rozpoczęciu wykonywania kary zastępczej lub po ewentualnym rozpoczęciu egzekucji przez komornika. W takim przypadku, jeżeli sąd wyda postanowienie o rozłożeniu grzywny na raty – wstrzymuje się wykonywanie zastępczej kary pozbawienia wolności, a postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu. Pierwszy wniosek o rozłożenie grzywny na raty nie podlega opłacie, a od ponownego wniosku opłata wynosi 2% kwoty grzywny objętej wnioskiem, nie mniej jednak niż 25 zł.
Rozłożenie na raty kosztów sądowych.
Koszty sądowe w sprawach karnych zwykle nie są zbyt wysokie. Jeżeli jednak w sprawie zostały przeprowadzone dowody z opinii biegłych sądowych lub eksperymenty procesowe, to takie koszty mogą być znaczne. Koszty sądowe, a także pieniężną karę porządkową również można rozłożyć na raty. Zgodnie z art. 206 § 2 k.k.w. w zakresie rozkładania na raty i umarzania należności sądowych stosuje się odpowiednio art. 49-51 przy czym okres rozłożenia na raty pieniężnej kary porządkowej nie może przekroczyć 6 miesięcy.
Również zatem warunkiem koniecznym do uzyskania postanowienia o rozłożeniu kosztów sądowych na raty jest wykazanie, że ich natychmiastowe uiszczanie spowoduje zbyt ciężkie skutki dla nas lub dla naszej rodziny. Tożsama regulacja dotyczy:
- nawiązki na rzecz Skarbu Państwa oraz o przepadku, jeżeli jego przedmiotem jest kwota pieniężna,
- nawiązki lub świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej –
– z tym że w ww. przypadkach okres rozłożenia na raty tych należności nie może przekroczyć 1 roku.
Umorzenie kary grzywny lub kosztów sądowych.
Warto również wspomnieć o art. 51 k.k.w., który daje możliwość umorzenia w części lub w całości grzywny oraz kosztów sądowych. Aby jednak sąd umorzył karę grzywny muszą być spełnione łącznie trzy przesłanki:
- grzywna nie została uiszczona;
- przyczyny niemożności uiszczenia grzywny są niezależne od skazanego;
- wykonanie kary grzywny w innej formie jest niemożliwe lub niecelowe.
Oczywiście w przypadku umorzenia kosztów sądowych przepis art. 51 k.k.w. stosuje się odpowiednio, a zatem trzeba mieć na względzie, że trzecia z podanych wyżej przesłanek nie ma zastosowania.
Instytucja umorzenia grzywny lub kosztów sądowych jest stosowana niezwykle rzadko – tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Przepis nie wskazuje na konkretne przyczyny, które powodują, że sąd może umorzyć grzywnę lub koszty sądowe. W doktrynie natomiast przyjmuje się, że takimi przyczynami mogą być między innymi stan zdrowia skazanego, podeszły wiek lub trudna sytuacja rodzinna.
Instytucje rozłożenia na raty lub odroczenia kary grzywny oraz kosztów sądowych są jednymi z kilku możliwości działania po uprawomocnieniu się wyroku karnego. Kodeks karny wykonawczy przewiduje również wiele innych „dobrodziejstw”, z których osoba skazana może skorzystać. W przypadku skazania warto zapoznać się z takimi możliwościami, ponieważ mogą bardzo istotnie zniwelować negatywne skutki wyroku.
