Na tapetę weźmiemy zagadnienia związane z podziałem majątku wspólnego, nazywanego również majątkiem dorobkowym. Wskażemy co wchodzi w skład majątku wspólnego, kiedy możemy ten majątek podzielić oraz na co powinniśmy zwrócić uwagę w trakcie takiego postępowania.
Co to jest majątek wspólny?
Należy zacząć od tego, że instytucja majątku wspólnego jest związana z małżeństwem. Kiedy bowiem małżonkowie zawierają związek małżeński, to co do zasady powstaje pomiędzy małżonkami wspólność majątkowa. Oznacza to, że od chwili zawarcia związku małżeńskiego, małżonkowie gromadzą wspólny majątek.
Dlaczego co do zasady powstaje wspólność majątkowa, i dlaczego co do zasady małżonkowie gromadzą majątek wspólny? Otóż co do zasady powstaje wspólność majątkowa, ponieważ można również zawrzeć umowę majątkową małżeńską, która np. wyłączy wspólność majątkową. Jest to tzw. intercyza. Natomiast jeśli chodzi o gromadzenie wspólnego majątku, to nie wszystkie przedmioty wchodzą w skład majątku osobistego. Należy w tym miejscu skierować uwagę na art. 33 k.r.o., który wymienia, co należy do majątku osobistego każdego z małżonków. Są to np.:
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Odpowiadając zatem na pytanie, cóż to jest ten majątek wspólny, należy stwierdzić, że to majątek zgromadzony w trakcie małżeństwa przez oboje małżonków. Z majątku wspólnego wyłączone są jednocześnie przedmioty majątkowe stanowiące majątek osobisty każdego z małżonków.
Kiedy można dokonać podziału majątku wspólnego?
Niezbędną przesłanką podziału majątku wspólnego jest zniesienie ustawowej wspólności majątkowej. Do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej może dojść na kilka sposobów:
- poprzez umowę pomiędzy małżonkami, tzw. intercyza;
- w drodze orzeczenia sądu o zniesieniu wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami;
- poprzez orzeczenie rozwodu lub separacji małżonków;
- poprzez ubezwłasnowolnienie lub ogłoszenie upadłości jednego z małżonków.
Zniesienie ustawowej wspólności majątkowej jest niezbędne, aby dokonać podziału majątku wspólnego. Trudno bowiem byłoby wyobrazić sobie sprawę o podział majątku wspólnego, kiedy majątek wspólny nadal byłby gromadzony. Istotnym natomiast pozostaje, że małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego w trakcie małżeństwa, a także po jego ustaniu.
Na co zwrócić uwagę w trakcie podziału majątku wspólnego?
Generalnie stopień skomplikowania spraw o podział majątku wspólnego jest bardzo różny. Zdarza się, że małżonkowie nie mają żadnego istotnego majątku wspólnego i wtedy podział jest bardzo prosty lub w ogóle nie ma podziału. Jeżeli jednak małżonkowie zgromadzili istotny majątek wspólny, to sprawa może być bardzo skomplikowana i wymagać specjalistycznych wiadomości odpowiednich biegłych.
Kilka przykładowych aspektów, na które należy zwrócić uwagę:
1. jeśli jeden z małżonków ma działalność gospodarczą, to majątek firmy wchodzi w skład majątku wspólnego. Jest to bardzo istotna kwestia dla przedsiębiorcy. Przedsiębiorca bowiem decydując się na rozpoczęcie procesu związanego z podziałem majątku wspólnego powinien mieć świadomość, że będzie musiał spłacić drugiego małżonka z majątku firmy.
2. Zdarzają się sprawy, w których małżonkowie czynili nakłady na rzecz osób trzecich. Dla przykładu można przytoczyć sytuację, w której małżonkowie mieszkali w domu rodziców – jednego z małżonków. W trakcie małżeństwa małżonkowie dokonywali licznych i kosztownych remontów. Czy w takim przypadku jeden z małżonków może oczekiwać, że drugi z małżonków spłaci koszty takich remontów – realizowanych w domu swoich rodziców? Otóż nie. Czego zatem powinien domagać się małżonek, który zainwestował w dom rodziców swojej „drugiej połówki”? Taki małżonek powinien domagać się ustalenia, że w skład majątku wspólnego wchodzi wierzytelność względem rodziców drugiego małżonka. Niniejsze zagadnienie jest w praktyce zdecydowanie skomplikowane, w związku z czym rekomendowałbym uzyskanie profesjonalnej pomocy prawnej.
3. W sprawach o podział majątku wspólnego niezbędna pozostaje odpowiednia inicjatywa dowodowa. Dlatego też do spraw o podział majątku wspólnego – szczególnie tych bardziej skomplikowanych należy się odpowiednio przygotować. Przede wszystkim należy dokładnie zweryfikować jakie składniki majątku powinny zostać podzielone. Niniejsza kwestia pozostaje szczególnie istotna, jeśli inicjujemy sprawę o podział majątku wspólnego np. kilka lat po rozwodzie. To że w chwili rozwodu istniał jakiś składnik majątku, nie oznacza, że zostanie zachowany kilka lat później. Mogło się zdarzyć tak, że ów składnik majątku wspólnego został po prostu sprzedany przez jednego z małżonków. Będziemy zatem musieli wykazać, że dany przedmiot wchodził do majątku wspólnego i drugi małżonek z uwagi na jego zbycie powinien dokonać odpowiedniej spłaty na naszą rzecz.
Ponadto konieczna jest odpowiednia wycena niniejszych składników majątku wspólnego i w tym celu niejednokrotnie należy wnieść o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych odpowiednich specjalności. Oczywiście przed powołaniem biegłego sądowego należy postarać się o zrobienie właściwej wyceny we własnym zakresie. Dowody z opinii biegłych sądowych są kosztowne, a ponadto znacząco przedłużają postępowanie. Niejednokrotnie natomiast spotykam się z sytuacjami zupełnie nieracjonalnych wyobrażeń małżonków w zakresie wyceny majątku wspólnego.
